Tadeusz Gadacz „Wychowanie jako spotkanie osób”

1.     Wychowanie jako pewien zamysł jest powołaniem.

2.     Kryzys szkoły- szkoła nie wychowuje, nie odsłania prawdy, piękna i nie pociąga do urzeczywistniania wartości. Nie dokonuje edukacji, a jedynie uczy i przekazuje wiedzę, przystosowuje do obowiązujących struktur i instytucjonalnych modeli życia.

3.     Platon: człowiek- dusza, która zamieszkiwała początkowo świat idei; prawdy, dobra i piękna, następnie utraciła swe ‘skrzydła’ i znalazła się w ciele.

4.     Jeden z prekursorów nowożytnej myśli empirycznej – Franciszek Bacon: „tantum possumus quantum scimus” – tyle możemy, ile wiemy.

5.     Wiedza w rozumieniu nowożytnym – odkrywa świat jako przedmiot nad którym można panować. Kryzys wartości. Prawdę zastąpiono pojęciem skuteczności i funkcjonalności à w ten sposób szkoła, zamiast być miejscem wspólnego odkrywania prawdy, dobra i piękna stała się miejscem manipulacji ideą, czyli ideologii.

6.     Wychowanie jest wychowaniem do bycia osobą. Rozróżnienie pomiędzy „być” i „funkcjonować”. Bycie osobą, funkcjonowanie jako działanie bezosobowe. à

7.     Osobą staje się człowiek wówczas, gdy otwiera się na dobro, prawdę i piękno, uczestniczy w wartościach i je urzeczywistnia, hierarchia- od najniższych (materialnych), poprzez wartości duchowe, ku absolutnym. W archetypie wychowania chrześcijańskiego w. absolutne to miłość Boża. Bóg- droga do poznania wartości. Osoba staje się bytem moralnym.

8.     Bez Boga człowiek może tylko funkcjonować- w relacji do świata, społeczeństwa, wolności i wartości materialnych.

9.     Człowiek jest istotą wewnętrzną- może całkowicie zamknąć się w swym wnętrzu, lub zupełnie odwrotnie- może stać się istotą całkowicie wychyloną na zewnątrz, usiłując źródło swojej tożsamości znaleźć w zewnętrznym zaangażowaniu.

10. Warunkiem przezwyciężenia tych dwóch skrajnych form jest właśnie mycie osobowe; pochodzi ono z innego wymiaru uczestnictwa w wartościach: od najniższych od miłości Bożej. (wg Mouniera taka relacja do Boga gwarancją równowagi do świata).

11. Kolektywizm- indywidualizm. (cel kolektywizmu- ideał abstrakcyjnej równości, cel idealizmu- ideał abstrakcyjnej wolności) Osoba we wszystkich swych aktach jest dla innych. W tym pomagają jej wartości.

12. Wolność od- do. Synonim doskonałości, wierności. Człowiek wybiera w życiu wszystko, nie wybiera jednak powołania do bycia osobą, gdyż to on sam został wybrany.

13. Człowiek potrzebuje pewnych dóbr materialnych do życia. Ich brak lub niedobór stwarza  egoizm. Ludzie mają tendencje do tego aby chcieć zawsze więcej niż mają. Osobowy wymiar posiadania – w języku religijnym określany mianem ubóstwa. Jest to pierwotna relacja do Boga. Należy odnaleźć w tym równowagę.

14. Dwa spojrzenia na wychowanie- w optyce bycia i w optyce funkcjonowania:

- funkcjonowania: przyjmuje obiektywny, przedmiotowy sposób traktowania człowieka, formowanie wychowanka zgadnie z modelami obowiązującymi dla danej ideologii czy społecznego systemu. Każda chwila jest taka sama, schemat wychowania, wszystko z góry określone, wych. Bezosobowe, w zgodzie z ogólnymi prawami. Relacja wychowawcy do wychowanka- funkcjonariusza, relacja siły i kontroli. Moralność, którą wpaja jest moralnością opartą na przymusie. Wychowawca ma autorytet tak długo póki istnieje porządek, system czy ideologia w myśl, której wychowuje. Wychowawca oddziałuje jedynie na intelekt i pamięć- jego celem jest przyswojenie mu zasad i przyzwyczajenie do nich. Dążenie do stanu „świętego spokoju”, pozytywna ocena wychowanka gdy mieści się w ustalonym porządku i nie przeszkadza wychowawcom.

- bycia: jest spotkaniem osób, mistrza i ucznia, poprzez które otwiera się horyzont wartości, dzięki czemu człowiek staje się człowiekiem bez względu na ideologie czy system społeczny. Każda chwila jest inna, wyjątkowa, zmiana, nawrócenie, naśladowanie, wspólna wędrówka ku prawdzie, zasady wyznaczają ludzie. Wychowawca jest świadkiem wartości, relacja do wychowanka jest relacją służby i pomocy. Ma on autorytet duchowy i intelektualny, jest mandatariuszem Boga. Szkoła staje się przedłużeniem domu. Wychowawca kieruje swój apel do całej osoby, do jej emocji, uczuć, jego celem jest uzdolnienie wychowanka do samodzielnego formuowania sądów o rzeczywistości. Wychowanie twórcze i dynamiczne; otwarte, gdyż zawsze zmierza ku temu ku temu co lepsze, prawdziwsze, piękniejsze. Cel- miłość do Boga.