7. Dyskurs, Eliot, Foucault

Foucault posługiwał się metodą analizy warunków historycznych, w jakich rozwijają się: wiedza, sposoby sprawowania władzy i egzekwowania przymusu. Rozpatrywał sposoby wykluczania i represjonowania pewnych grup, takich jak przestępcy, chorzy umysłowo, trędowaci, zadżumieni, żołnierze, dzieci.

Główne tezy:

koncepcja dyskursu – dyskurs nie przedstawia uprzednio istniejącej rzeczywistości, lecz ja dyscyplinuje, czyli produkuje dyscypliny wiedzy i tym samym kontroluje ich przed-mioty;

władza – władza produkuje wiedzę, której używa do nadzorowania jej przedmiotów, wiedza dzięki dyskursowi porządkuje i klasyfikuje fakty, by następnie poddać je instytucjonalnej obróbce;

podmiot – jako efekt ujarzmienia ciała jednostek przez władzę, która powołuje podmiot do istnienia po to tylko, by mieć nad nim kontrolę i przekształcić go w ciało społeczne

Szczególne znaczenie dla Foucaulta zajmowały archeologia wiedzy i genealogia władzy.

1) Archeologia praktyk dyskursywnych

Foucault w dziedzinie archeologii wiedzy podjął próbę analizy dyskursów.

2) Genealogia - nazwa metodolicznego projektu Foucaulta rozwijanego w latach 70. i inspirowanego filozofią Nietzschego. Genealogia stara się pokazać sposób formowania przedmiotów wiedzy i to jak są one społecznie dyscyplinowane przez poświęcone im dyskursy. Foucault w ramach genealogii zajmuje się wypływem dyskursu na kształtowanie zjawisk społecznych oraz przedstawieniem pewnych pojęć ważnych dla współczesności  ( Foucault próbuje zrekonstruować dzieje tych pojęć)

Celem genealogii poza nowym podejściem do metody badania historycznego jest odkrycie, wydobycie wiedzy wpisanej w hierarchię władzy i uzdatnienie jej do opozycji i walki z przymusem jednolitego dyskursu

__

`Genealogia nie wnioskuje z „formy tego, czym jesteśmy, tego, co jest niemożliwe do zrobienia i niemożliwe do poznania, lecz spróbuje się doszukiwać się w przygodności, która uczyniła nas tym, czym jesteśmy, możliwości tego, że kiedyś nie będziemy żyć, działać czy myśleć, tak jak żyjemy, działamy czy myślimy obecnie”

`Genealogie są „antynaukami”; buntem wiedzy przeciwko efektom centralistycznej wiedzy i zinstytucjonalizowanemu dyskursowi naukowemu

Czym się różni genealogia od archeologii ? 

„archeologia jest metodą analizy lokalnych dyskursów, a genealogia – taktyką, która, wychodząc od opisanych w ten sposób dyskursów, wyzwala wiedzę ujarzmioną i robi z niej użytek krytyczny”

Genealogia jako analiza pochodzenia zwraca się więc ku miejscu, w którym krzyżują się ciało i historia nie poszukuje źródła

Przykład modelu więzienia i kary : klasyczna historia skupia się na postępie w sferze moralności (od kar cielesnych do resocjalizacji)

Genealogia nie może zakładać postępowego schematu zjawisk, sam postęp jest interpretacją, badać będzie fakty dyskursywne, które zostały wyeliminowane w trakcie zdarzeń

` historię postrzega się w taki sposób, by zwrócić uwagę na zjawiska, które eliminują pewne możliwości

Należy jednak pamiętać, że przyjęcie metody genealogicznej nie oznacza odrzucenia archeologii. Po pierwsze Foucault podkreśla, że projekt krytyczny i genealogiczny powinny współdziałać w badaniach nad historią

Podstawowa teza Historii Seksualności

Należałoby się rozstać z naszym sposobem myślenia o seksualności, że jest ona poddawana pewnej represji

Foucault atakuje szeroko rozpowszechnioną wiarę, że szczególnie od XIX stulecia, ma miejsce „represja” naturalnego popędu seksualnego

Hipoteza represji głosi, że istnieje reżym seksualny, któremu poddani są ludzie, nie jest to zwykły zakaz, lecz represja, wyparcia seksualności, ukrycie jej.

Represja jest procesem historycznym, datującym się na czasy wiktoriańskie, gdzie służyła ona wyłącznie reprodukcji. Wtedy seksualność była nie tylko zjawiskiem wstydliwym, ale co więcej nie powinno było się o niej mówić.

Teoretyczny fundament hipotezy represji:

„Wobec seksu i przyjemności władza nie „może" wystąpić z niczym innym oprócz powiedzenia „nie" [...]. Jej skutki wyrażają się w postaci ograniczenia lub braku. [...] [2] Władza jest zasadniczym czynnikiem dyktującym seksowi prawo. [...] Czystą postać władzy odnajdowalibyśmy w postaci prawodawcy [...] [3] Władza miałaby stosować wobec seksu tylko jedno prawo: prohibicję. Ma cel: niechaj seks wyrzeknie się samego siebie. Ma narzędzie: obietnicę kary równającej się zniweczeniu. [...] [4] Przyjmuje się założenie, że w tym wypadku zakaz występuje pod trzema postaciami: stwierdzenia, że coś nie jest dozwolone; przeszkodzenia, by zostało powiedziane; zaprzeczenia, że istnieje. [...] [5] Władza nad seksem spełnia się jednakowo na wszystkich poziomach. Od góry do dołu [...] jej działanie byłoby jednolite i całościowe; funkcjonowałaby zgodnie z prostym, wciąż odtwarzanym kołowrotem prawa, zakazu i cenzury [...]2.”

Po pierwsze: relacja negatywna (między władzą a seksem). Po drugie: władza jako instancja reguły (instancja realizująca się poprzez prawo, pewną regułę dyskursywną). Dalej: cykl zakazu i charakteryzująca władzę logika cenzury (punkty 3 i 4). Wreszcie jedność urządzenia władzy, która działa zgodnie z tym samym schematem na wszystkich poziomach i we wszystkich polach.

Foucault to odrzuca, rozkłada na części pierwsze

`Hipoteza represji jest pewną formą apelu o to, by zacząć o tym mówić

` hipoteza represji zafałszowuje i upraszcza sposób, w jaki rzeczywiście funkcjonują relacje władzy

` emancypacyjne postulaty wsparte na hipotezie represji nie tylko pozostają nieskuteczne, ale wręcz uwikłane są w konkretne urządzenia władzy, przede wszystkim w urządzenie seksualności, które w istocie współtworzą

` nasza seksualność jest autonomiczna od zawsze, wolna w pewnym sensie, jednak poddawana represji artykulacji

` hipoteza represji nie oddaje prawdziwego stanu rzeczy jak wygląda podejście do seksualności

` pewne prkatyki w XIX wieku uznawane były w sposób jednoznaczny za nieprawidłowe, niegodne, seksualność powinna realizować się w rodzinie, bez żadnych odchyleń

` mimo to praktyki seksualne nigdy nie były tak naprawdę zgodne z tym modelem, ludzie często się wyłamywali (np. prostytutki)

Foucault stwierdza, że jest wręcz przedziwnie represja rodziła dyskursy, wg niego w XIX wieku pojawia się najwięcej dyskursów związanych z seksualnością, a wręcz wskazuje na DRAMATYCZNY WZROST WYPOWIEDZI NA TEMAT DYSKURSU SEKSUALNOŚCI, na różnych poziomach, w medycynie, pedagogice, psychiatrii, w administracji (pojawia się np. model homoseksualisty)

Wskazuje na DYSKURSYWIZACJE SEKSUALNOŚCI, eksplozje wypowiedzi, które tworzą perwersje, patologie (poruszona zostaje m.in. problematyka erotyki dziecięcej, masturbacji, duży nacisk kładzie się na relacje w rodzinie)

` nagle zaczęto odkrywać problemy, wcześniej niedostrzegane

HIPOTEZA REPRESJI JEST WIĘC MASKĄ, FAŁSZYWĄ ETYKIETĄ

Tworzą się kategorie społeczne tj. gej, pedofil itd. , to nie to samo co sam opis praktyki, powstają modele, które wytwarzane są za pomocą działań dyskursywnych